Είναι αλήθεια, πως το ξεκίνημα του σχολείου σηματοδοτεί δύο σημαντικές αλλαγές στη ζωή των παιδιών. Από τη μια, αρχίζουν να στερούνται την ολοκληρωτική παρουσία και φροντίδα των γονέων τους καθώς και την ασφάλεια που τους έδινε μέχρι τώρα η ζεστή παρουσία τους, ενώ ταυτοχρόνως αρχίζουν να δημιουργούν νέους δεσμούς, να αποκτούν εμπειρίες έξω από το οικογενειακό περιβάλλον και να αλληλεπιδρούν με νέα πρόσωπα που δεν υπόκεινται στον άμεσο έλεγχο της οικογένειας.
Επομένως, η είσοδος των μαθητών στο νηπιαγωγείο αποτελεί μια ανεξίτηλη στιγμή για τη ζωή τους, μια μεταβατική περίοδο στην οποία παρουσιάζεται ‘’ το άγχος του αποχωρισμού ’’, ή αλλιώς η παρατεταμένη απομάκρυνση από τους ανθρώπους που έχουν αναλάβει κυρίως την φροντίδα τους. Σύμφωνα με την ψυχολόγο Μαριάνθη Σπουργίτη, καθώς τα βρέφη μεγαλώνουν, επιθυμούν όλο και περισσότερο να εξερευνήσουν τον κόσμο που τα περιβάλλει.
Ωστόσο μέχρι εκείνο το σημείο, δεν νιώθουν σίγουρα για τον εαυτό τους και έτσι επιστρέφουν σύντομα πίσω στην ασφάλεια του ανθρώπου που τα φροντίζει ή, πιο απλά, τον αναζητούν με το βλέμμα τους για να ηρεμήσουν. Το άγχος του αποχωρισμού θεωρείται ένα φυσιολογικό φαινόμενο της αναπτυξιακής πορείας των παιδιών, ενώ συνδέεται άμεσα με το ‘’δεσμό’. Πιο συγκεκριμένα, τα βρέφη όταν αποχωρίζονται το άτομο που τα φροντίζει, αρχικά μπορεί να κλαίνε και να δυσανασχετούν. Σταδιακά, όμως, χάρη στην αίσθηση ασφάλειας και σιγουριάς που έχουν αναπτύξει μέσω του δεσμού, το προκείμενο άγχος ολοένα και μειώνεται.
Η επιτυχής προσαρμογή του παιδιού στο νηπιαγωγείο εξαρτάται και επηρεάζεται άμεσα από τη στάση των γονέων. Τα παιδιά έχουν την ικανότητα να «διαβάζουν» το πρόσωπο και τη στάση του σώματός μας. Η παραμικρή ένδειξη αμφιβολίας ή ανησυχίας γίνεται πολλές φορές αντιληπτή, παρά την προσπάθειά μας να την αποκρύψουμε. Μία τέτοια ένδειξη θα τους προκαλέσει φόβο και ανασφάλεια και θα δυσχεράνει την ένταξή τους στο σχολικό περιβάλλον.
Οι ειδικοί προτείνουν κάποιους τρόπους με τους οποίους ο αποχωρισμός του παιδιού από τη «φώλια» της οικογένειας μπορεί να γίνει μία ομαλή και αβίαστη διαδικασία.
1) Αρχικά, είναι πολύ σημαντικό το παιδί και η μητέρα να έχουν συνηθίσει σε μικρούς αποχωρισμούς (π.χ. για να πάει εκείνη για ψώνια). Κατά τους αποχωρισμούς αυτούς, η μητέρα πρέπει να ενημερώνει το παιδί για την απουσία της και να το αποχαιρετά, καθώς στην περίπτωση που φύγει κρυφά και το παιδί την αναζητήσει, είναι πιθανό να νιώσει εγκατάλειψη. Οι μικροί αποχωρισμοί βοηθούν και την ίδια τη μητέρα να αρχίσει να εμπιστεύεται τη φροντίδα του παιδιού σε άλλα πρόσωπα και να αντιλαμβάνεται ότι μπορεί να είναι ασφαλές ακόμη και στην απουσία της.
2) Επιπλέον, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει ο τρόπος με τον οποίο έχει προετοιμαστεί το παιδί για την σχολική του ζωή. Ένα παιδί που ενημερώνεται από τους γονείς του για τις σχολικές δραστηριότητες και για το ότι το σχολείο είναι ένας χώρος μάθησης και ψυχαγωγίας, θα προσαρμοστεί ομαλότερα.
3) Επίσης, ένα αγαπημένο αντικείμενο του παιδιού (π.χ. κάποιο αρκουδάκι), το οποίο θα το συντροφεύει στο νηπιαγωγείο, θα μπορούσε να συμβάλλει στη μείωση του άγχους του. Το αντικείμενο αυτό, το οποίο ορισμένοι ειδικοί ονομάζουν μεταβατικό αντικείμενο, λειτουργεί κατά έναν τρόπο σαν υποκατάστατο της μητέρας και εμπνέει στο παιδί σιγουριά και ασφάλεια.
4) Ακόμα, είναι πολύ σημαντική η γνωριμία του παιδιού με τη δασκάλα και το χώρο του σχολείου πριν την έναρξη της σχολικής χρονιάς. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα στο παιδί να εξοικειωθεί με τα πρόσωπα και τους χώρους και να εγκαταλείψει τυχόν αρνητικά σενάρια που έχει προηγούμενα διαμορφώσει.
Καταλήγοντας, συμπεραίνουμε πως μέσα από απλούς χειρισμούς και με οδηγό την υπομονή, μπορούμε να επιτύχουμε τον ζητούμενο στόχο, που δεν είναι άλλος από την ουσιαστική προσαρμογή του παιδιού στο νέο κοινωνικό περιβάλλον, αλλά και η σταδιακή ανεξαρτητοποιήσή του. Λίγες λέξεις μόνο, μπορούν να κάνουν τη διαφορά και να απελευθερώσουν τους όποιους φραγμούς έχουν δημιουργηθεί στην ψυχοσύνθεση του παιδιού. Συμβουλευτικά ως γονείς, μπορείτε απλά να:
Μιλήστε με το παιδί σας και μετά όταν δηλαδή, έχει αρχίσει να πηγαίνει στο σχολείο. Αναγνωρίστε και επικοινωνήστε τα συναισθήματά του όταν στεναχωριέται. Πείτε του πως καταλαβαίνετε ότι στεναχωριέται, ότι αγωνιά, ότι καμιά φορά μπορεί να είναι δύσκολο να πηγαίνει στο σχολείο. Όμως, μην προσπαθήσετε να αποφύγετε τις δυσκολίες με ψέματα.
Προσπαθήστε να ξεχωρίσετε αυτά τα συναισθήματα και σκεφτείτε ότι αυτά αφορούν εσάς και όχι το παιδί σας: το παιδί που μαζί με τη στεναχώρια που έχει κάθε αποχωρισμός, αρχίζει
να βιώνει και τη χαρά της ανεξαρτησίας.
Εξασκηθείτε στον αποχωρισμό: Αρχικά αφήστε το παιδί μόνο με κάποιο άτομο εμπιστοσύνης για μικρά χρονικά διαστήματα και σταδιακά για μεγαλύτερα. Τα μικρά και σταδιακά
διαλείμματα από το βασικό πρόσωπο φροντίδας μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να ανεξαρτητοποιηθεί.
Διαβάστε βιβλία και παραμύθια με ήρωες που ξεκινούν να πηγαίνουν σχολείο ( Υπάρχουν πολλά στην αγορά π.χ. Το σχολείο πάει σχολείο, του Άνταμ Ρεξ. Εκδόσεις: Παπαδόπουλος,
2017. Ο Δεινόσαυρος πάει σχολείο, της Πάμελα Ντάνκαν Έντουαρντς. Εκδόσεις: Πατάκη, 2008).
Τέλος, αποχαιρετήστε το με τρυφερότητα αλλά και αποφασιστικότητα. Καθιερώστε μια όμορφη ρουτίνα αποχαιρετισμού. Να σημειωθεί, πως όσο περισσότερο παρατείνεται η διαδικασία του αποχωρισμού, τόσο πιο δύσκολη είναι και η ολοκλήρωσή του.
Παπανικολάου Ίλια
Βιβλιογραφικές αναφορές:
https://www.protothema.gr/afieromata/back-to-school-2016/article/607851/aghos-apohorismouprotakia-/
Σκουλούδη Κορίνα, Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος (MSc)
http://xn--mxadsgtb3bqh.gr/Anxos-apoxwrismou-sta-paidia.html
Μαριάνθη Σπουργίτη, Ψυχολόγος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
https://www.psychologynow.gr/psychology-in-our-life/family-and-kids/447-to-agchos-tu-apochorismike-i-prosarmogi-sto-nipiagogio-tis-marianthis-spurgiti.html